Ełk w sercu... zielonych płuc

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go:

Ełk jest trzecim co do wielkości miastem w województwie warmińsko-mazurskim i najludniejszym ośrodkiem miejskim w całym rejonie geograficzno-kulturowym, jakim są Mazury. Wedle danych z końca 2020 roku, mieszka tu ponad 60 tysięcy osób. Położony jest we wschodniej części województwa, na urokliwym i spokojnym pojezierzu Ełckim, pomiędzy Krainą Wielkich Jezior Mazurskich a Równiną Augustowską (Podlasie).

Panorama Ełku (for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

Ze względu na lokalizację oraz wielkość, bywa niekiedy nazywany nieformalną stolicą Zielonych Płuc Polski, rozległego obszaru obejmującego północno-wschodnie rejony kraju, cenne przyrodniczo i w niewielkim tylko stopniu dotknięte działalnością człowieka.

Historia Ełku liczy ponad 600 lat. Za pierwszy jej akt uznaje się budowę małego drewnianego zamku, który Krzyżacy wznieśli na wyspie jeziora Ełckiego na przełomie XIV i XV wieku, i pobliżu którego zaczęła się rozwijać osada. Aczkolwiek należy wspomnieć, że już wcześniej w tym miejscu istniała strażnica, powstała w czasach, gdy ziemiami tymi władało pogańskie plemię Jaćwingów. Krzyżacka warownia została zburzona przez wojska polskie po bitwie pod Grunwaldem, ale w 1497 roku odbudowano ją – tym razem zamek był już murowany.

fot. Mazury24

Osada zyskała prawa miejskie bardzo wcześnie. Stało się to w roku 1435 (w dokumentach widnieje wprawdzie data o dekadę późniejsza, prawdopodobniej jest ona jednak omyłkowa). Ełk ucierpiał w czasie wojny trzynastoletniej i zaczął się rozwijać dopiero w XVI stuleciu, już po sekularyzacji Prus. Wiek XVII obfitował w kolejne dramatyczne wydarzenia. Najpierw miasto zostało zdobyte przez Szwedów w czasie słynnego „potopu”, niedługo zaś potem przez Tatarów, którzy zamordowali wielu mieszkańców, innych zaś wzięli w jasyr. Rok później (1657) Ełk wszedł w skład państwa brandenbursko-pruskiego (następnie przekształconego w Królestwo Prus i Niemcy).

fot. Mazury24

Wieki XVIII i XIX przyniosły wzrost znaczenia Ełku, czego symbolem była między innymi budowa szkoły, apteki i garnizonu, a także uzyskanie połączenia kolejowego z Królewcem.

Ełk bardzo ucierpiał na skutek bombardowań w czasie I wojny światowej. Z mozołem odbudowany, przetrwał drugą wojnę, ale – tak jak wiele innych mazurskich miast – został zrujnowany po zajęciu przez Armię Czerwoną w roku 1945. Niedługo potem kompletnie zdewastowane miasto znalazło się w powojennych granicach Polski. W czasach PRL było przede wszystkim ośrodkiem przemysłowym, po transformacji ustrojowej postawiono natomiast na turystykę i ekologię.

Liczne pożary oraz zniszczenia wojenne, do których doszło na przestrzeni kilku stuleci sprawiły, że Ełk wygląda na miasto znacznie młodsze, niż jest w rzeczywistości. Większość z najcenniejszych historycznie obiektów pochodzi z wieku XIX lub początku XX. Co warto zobaczyć? Do najważniejszych zabytków Ełku należą:

• Zamek krzyżacki – obecny kształt, nadany budowli w XVIII i XIX wieku, w niewielkim tylko stopniu oddaje to, czym była warownia w czasach późnego średniowiecza. Dodatkowo obiekt jest zrujnowany – wciąż czeka na renowację. Nie jest udostępniany do zwiedzania wewnątrz.
  

  Ruiny Zamku (for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

• Ełcka Kolej Wąskotorowa – powstała w drugiej dekadzie XX wieku, obecnie jest zabytkiem technicznym i jedną z atrakcji turystycznych Ełku. Możliwe są przejazdy wagonami w stylu retro, ciągniętymi przez lokomotywę spalinową. W zrewitalizowanym budynku stacji kolejki mieści się Muzeum Historyczne.
• Most żelbetowy z 1910 – wybudowany w miejsce starego, drewnianego, łączy lądową część miasta z wyspą, na której stoją ruiny zamku. Obecnie jest efektownie iluminowany, zastosowano między innymi imitację oświetlenia gazowego.
• Wieża ciśnień, wybudowana w 1895 roku, obecnie mieści Muzeum Kropli Wody, w którym można podziwiać stare urządzenia techniczne.
  

  Wieża ciśnień (for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

Oprócz tego wspomnieć można o XIX-wiecznych kamienicach w stylu eklektycznym i secesyjnym, m.in. przy ulicach Wojska Polskiego i Armii Krajowej. W mieście znajdują się też efektowne kościoły, wzniesione w połowie XIX wieku z czerwonej cegły, w formach typowych dla neogotyku (św. Wojciecha oraz Najświętszego Serca Jezusowego).

Kościół Najświętszego Serca Jezusowego (for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

Miasto położone jest na jeziorem Ełckim. Jest ono stosunkowo mało znane, tymczasem należy do absolutnej czołówki wśród wszystkich zbiorników słodkowodnych w Polsce, jeśli chodzi o głębokość. W kulminacyjnym punkcie jego dno znajduje się aż 56 metrów pod poziomem tafli, co czyni zeń ósme najgłębsze jezioro w kraju. Powierzchnia zbiornika liczy 385 hektarów, długość całkowita – 4 kilometry, zaś długość dobrze rozwiniętej linii brzegowej – około 19 km. Jezioro ma charakterystyczny kształt bumerangu. W centralnej części wpada do niego rzeka Ełk, która przepływa przez miasto.

Jezioro Ełckie – zawody balonowe (for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

Jeśli chodzi o inne zbiorniki, niewielkim skrawkiem terenu Ełk zahacza o brzegi jeziora Sunowo, w granicach miasta znajdują się też jeziorka Szyba i Selmęt Mały. Natomiast kilkaset metrów dalej w kierunku wschodnim, już poza granicami Ełku, położone jest jez. Selmęt Wielki. Jego nazwa jest adekwatna do rozmiarów. Powierzchnia zbiornika wynosi aż 1273 ha. Przez jezioro przepływa rzeka Lega, którą poprowadzony jest szlak kajakowy.

Jezioro Ełckie (fot. for. Piotr Łoniewski – Drone Effect)

Warto zaznaczyć, że Ełk jest dobrą bazą wypadową dla wszystkich, którzy chcieliby zwiedzić większy obszar Warmii i Mazur, a także Podlasia. W odległości niecałych 40 km w kierunku zachodnim leży największe w Polsce jezioro Śniardwy, a nieco tylko dalej pozostałe z najważniejszych akwenów Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Z kolei w kierunku wschodnim, w podobnej odległości położony jest urokliwy i słynny obszar chroniony Doliny Rospudy, leżący na pojezierzu litewskim, już w woj. podlaskim.

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go: