Giżycko: stolica polskiego żeglarstwa

Udostępnij artykuł:

Giżycko leży w sercu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, malowniczo rozpostarte między rozległymi akwenami Kisajno i Niegocin, a także mniejszymi zbiornikami – Tajty i Wojsak. Na mapie Giżycka warte odnotowania jest też niewielkie jezioro Popówka, znajdujące się w administracyjnych granicach miasta. To właśnie w pobliżu jego brzegów odnaleziono najstarszy ślad bytowania człowieka na tych obszarach. Jest nim róg renifera, ociosany narzędziem wykonanym z krzemienia. Znalezisko datowane jest na 15-14 tysięcy lat p.n.e., pochodzi więc jeszcze z epoki kamienia. W pierwszych stuleciach naszej ery, żyło w okolicach dzisiejszego Giżycka pruskie plemię Galindów, wzmiankowane przez słynnego geografa Ptolemeusza. Kres ich bytności położył dopiero Zakon Krzyżacki, kolonizujący Prusy w XIII wieku. I to właśnie Krzyżacy wznieśli w tym miejscu pierwszą okazałą budowlę, jaką był zamek Letzen, zwany też Letzenburg. Warownia powstała na jeziorem Niegocin prawdopodobnie w latach 1335-1340. Przypuszcza się, że był to tzw. „stary zamek”, później relokowany w pobliże kanału Łuczańskiego (Giżyckiego), a więc w miejsce, gdzie jego fragment przetrwał do czasów dzisiejszych.

Już w XV wieku wokół zamku zaczęła się rozwijać niewielka osada, początkowo nazywana Nową Wsią, a później Leczen. W XVI wieku Zakon Krzyżacki został zsekularyzowany, a z należących do niego ziem powstało Księstwo Pruskie, władane przez dynastię Hohenzollernów i będące polskim lennem. W 1612 r. elektor brandenburski Jan Zygmunt Hohenzollern nadał mieścinie prawa miejskie. Zyskało ono też nową, oficjalną nazwę – Lötzen.

Kolejne lata były trudne i burzliwe. Podczas „Potopu” (1655-1660) Księstwo Pruskie opowiedziało się po stronie Szwedów, a w czasie jednego z wojennych starć w 1657 r., miasto zostało doszczętnie splądrowane i spalone przez sprzymierzonych z Polakami Tatarów. W tym samym roku Polska utraciła lenną zwierzchność nad Prusami, a Lötzen weszło w skład państwa brandenbursko-pruskiego. Kolejnych dramatów przysporzył wielki pożar w 1686 r. oraz epidemia dżumy, dziesiątkująca mieszkańców w roku 1710. Kilkadziesiąt lat później miasto zostało zajęte przez wojska cara Rosji, zaś w czasie wojen napoleońskich – na krótko opanowane przez Polaków. Potem jednak, aż do 1945 roku pozostawało miastem Pruskim/Niemieckim, od połowy XIX wieku notując rozkwit związany z ogólnym progresem tych ziem (budowa dróg, szlaków kolejowych, kanałów, rozwój turystyki i szkolnictwa). Jako ciekawostkę można podać, że na przełomie 1914 i 1915 r., w czasie I wojny światowej, tutaj mieściła się główna kwatera marszałka Paula von Hindenburga, późniejszego prezydenta Republiki Weimarskiej i III Rzeszy.

Wtedy też miasto wizytował ostatni niemiecki cesarz Wilhelm II. 1 września 1939 z Lötzen wyszły niemieckie oddziały atakujące polskie umocnienia na linii Narwi, zaś w kolejnych latach wojny znajdowało się tu dowództwo tworzonych przez Hitlerowców oddziałów kolaboracyjnych Osttruppen. W styczniu 1945 roku miasto zostało zajęte przez wojska ZSRR w wyniku zaskakującego szturmu po tafli zamarzniętego jeziora Niegocin. Tak jak w wielu innych przypadkach, na zawieszeniu czerwonej flagi Sowieci nie poprzestali – miejscowość była przez nich systematycznie niszczona przez kilka miesięcy. W maju 1945 kompletnie zrujnowane miasto zostało przekazane władzom polskim i wraz z dużą częścią Warmii i Mazur znalazło się w granicach PRL. Towarzyszyła temu intensywna akcja przesiedleńcza – Niemców w krótkim czasie zaczęli zastępować repatrianci z Wileńszczyzny oraz osadnicy z okolic Białegostoku, później także innych rejonów kraju. Co ciekawe, na przestrzeni jednego roku, kilkukrotnej zmianie uległa nazwa miasta. Pierwotnie niemieckie Lötzen zamieniono na mazurskie Lec. Kilka miesięcy później były to już polskie Łuczany, a od sierpnia 1946 r. – Giżycko. Dlaczego właśnie tak? Nazwa Giżycko pochodzi od spolszczonego nazwiska mazurskiego działacza i kaznodziei ewangelickiego, Gustawa Gizewiusza…

Wyjątkowe położenie, liczne ślady przeszłości, a także rozwinięta infrastruktura (mariny, restauracje, hotele, prywatne noclegi) oraz różnego typu wydarzenia, sprawiają iż miasto przyciąga tłumy gości. Do najbardziej interesujących materialnych atrakcji Giżycka należą:

• Zamek krzyżacki, którego historia została w skrócie przybliżona wyżej. Dawna siedziba prokuratorów krzyżackich, a później starostów książęcych, dziś mieści elegancki hotel. Aczkolwiek należy zaznaczyć, że ze starych, oryginalnych murów, do czasów współczesnych zostało zachowane tylko jedno skrzydło mieszkalne, przebudowane w stylu renesansowym. Reszta zabudowań stanowi natomiast pieczołowitą rekonstrukcję.
• Most obrotowy nad kanałem Giżyckim (Łuczańskim), stanowiący nie lada gratkę dla miłośników techniki. Zbudowany w 1889 roku, by usprawnić komunikację między miastem, a twierdzą Boyen, jest jedną z niewielu tego typu konstrukcji w skali całej Europy. Zastosowany w nimi mechanizm umożliwia bowiem zwodzenie przęsła w bok, nie zaś tradycyjnie ku górze. W dodatku maszyneria obsługiwana jest ręcznie. Po „otwarciu”, most umożliwia żeglugę między jeziorami Kisajno i Niegocin.

• Twierdza Boyen, wzniesiona w latach 1843-55 na polecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma IV. Miała strzec przesmyku między jeziorami Kisajno i Niegocin, jednocześnie będąc ważnym elementem szerszego systemu fortyfikacji chroniących wschodnią flankę państwa pruskiego. Swoją rolę spełniła między innymi w czasie I wojny światowej – jej garnizon skutecznie odparł ataki wojsk rosyjskich. Dzisiaj twierdza Boyen w Giżycku jest udostępniona do zwiedzania, odbywają się też tutaj różne imprezy, zloty, rekonstrukcje historyczne.

Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem video.

Giżycko od dawna uchodzi za polską stolicę jachtingu i sportów wodnych. W mieście znajduje się kilka większych i mniejszych przystani.  Jedną z nich jest działająca od 2011 roku Ekomarina Giżycko. Jest to nowoczesny port, zlokalizowany na jeziorze Niegocin, zdolny przyjąć 138 jednostek pływających. Wyposażony jest w pełne zaplecze sanitarne i techniczne. Umożliwia zimowanie jachtów. Możliwe jest tu także wynajmowanie jednostek pływających. W Giżycku działa kilka firm zajmujących się czarterem jachtów, nie trzeba więc posiadać własnej łódki, by przeżyć fascynującą mazurską przygodę.

Obok Ekomariny znajduje się Port Żeglugi Mazurskiej, skąd wypływają w rejs statki wycieczkowe, między innymi do Mikołajek, Węgorzewa, Rucianego-Nidy, na Wyspę Miłości (jezioro Niegocin) czy szklakiem Łabędzim (jezioro Kisajno).

Warto w tym miejscu wspomnieć o samych jeziorach, których wody opływają Giżycko z dwóch stron.

• Jezioro Kisajno wchodzi w skład rozległego kompleksu akwenów Mamry. Uznawane jest za jedno za najpiękniejszych na całym Pojezierzu Mazurskim, między innymi ze względu na doskonale rozwiniętą, atrakcyjną linię brzegową oraz mnogość wysp (uwaga – wszystkie one stanowią zamknięte rezerwaty przyrody, nie można więc do nich cumować ani po nich chodzić). Kisajno od lat pociąga miłośników żeglarstwa, znajdujących tu niezwykle zróżnicowane widoki. Na szczególną uwagę zasługuje wspomniany wyżej szlak Łabędzi, który rozpoczyna się między półwyspem Mały Ostrów oraz wyspą Duży Ostrów i prowadzi w kierunku północn­­­ym, lawirując między kolejnymi wysepkami. Na mapie Kisajno zajmuje 1896 hektarów. Osiąga maksymalną głębokość 25 metrów (średnią – 8). Długość jego linii brzegowej przekracza 50 km. Jako ciekawostkę można podać, że tu właśnie kręcono sceny do filmu „Nóż w wodzie” Romana Polańskiego.

(Na powyższym zdjęciu, na pierwszym planie, jezioro Tajty. W oddali jezioro Kisajno i znajdujące się na nim wyspy)

• Jezioro Niegocin – trzecie co do wielkości w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, o powierzchni 2600 hektarów i maksymalnej głębokości niemal 40 m. Mimo dużej powierzchni, jego linia brzegowa jest stosunkowo krótka (35,4 km) – choć jest dobrze rozwinięta, całość przybiera bardziej regularny kształt, aniżeli w przypadku Kisajno. Niegocin jest silnie eksploatowany przez amatorów żeglarstwa, prowadzą po jego wodach szklaki wycieczkowe, latem rozgrywane są tu regaty, zimą zaś wyścigi bojerów. A wiele wskazuje na to, że atrakcyjność tego akwenu jeszcze wzrośnie, rozpoczynają się bowiem prace koncepcyjne nad stworzeniem nowego szlaku wodnego, łączącego Niegocin ze Śniardwami, poprzez znajdujące się między nimi jeziora Niałk Duży, Niałk Mały, Wojnowo, Głaźna Struga, Buwełno i Tyrkło.

Niezależnie od pogody, Giżycko otwiera sezon żeglarski z początkiem maja. Towarzyszą temu liczne imprezy. Jedną z najbardziej znanych jest parada jachtów, wyruszających z Zatoki Tracz na jeziorze Kisajno i przepływających kanałem Łuczańskim. Tradycją jest już konkurs na najpiękniej udekorowaną łódź. Inną atrakcją jest symboliczne i uroczyste otwarcie obrotowego mostu.

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go: