1. Historia Mikołajek: od Krzyżaków po dziś.

Historia Mikołajek liczy blisko 600 lat. Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu niewielkiej miejscowości datowana jest na rok 1444, choć z badań archeologicznych wynika, że już wcześniej musiała w tym miejscu istnieć osada staropruska. Na przestrzeni wieków miejscowość przebierała różne nazwy, zawsze jednak nawiązywały one do św. Mikołaja, patrona kaplicy wzniesionej w średniowieczu na wzgórzu wiatracznym (St. Nicolas, Nicolaus, Nicelsdorf, Niclausdorf, Nikolaiken).

W połowie XV wieku ziemie te należały do Zakonu Krzyżackiego. W 1515 roku na przesmyku łączącym jez. Tałty i Mikołajskie powstał most zwodzony, który rycerze zakonni obłożyli mytem. Wybudowano też dwór i karczmę, a wokół zaczęło kwitnąć osadnictwo. Mieszkańcy trudnili się połowem i eksportem ryb, a także… tkactwem. Tu wyrabiano włosiankę z włókien końskich lub krowich, służącą do szycia tradycyjnych mazurskich spódnic.

Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego Mikołajki weszły w skład Prus Książęcych, będących lennem Polski, jednocześnie przechodząc transformację wyznaniową. Tutejsza kaplica stała się kościołem luterańskim. Co jednak ciekawe, zdecydowaną większość mieszkańców osady stanowili Polacy, tak też pozostało w późniejszych wiekach.

W 1726 roku Mikołajki otrzymały prawa miejskie od króla Prus, wcześniej mierząc się z najazdem tatarskim oraz epidemią dżumy, nieco zaś później – wielkim pożarem. Znaczny rozwój miasta związany jest z uruchomieniem w 1843 roku żeglugi turystycznej. Niedługo potem zawitał tu na pokładzie parowca Masovia pruski władca Fryderyk Wilhelm IV. Mikołajki w tym czasie podlegały silnej germanizacji.

Pierwsza wojna światowa przyniosła miasteczku znaczne zniszczenia, do czego walnie przyczynili się sami Niemcy, wysadzając most kolejowy oraz drogowy łączący jeziora i powodując potężną falę uderzeniową dewastującą okoliczne zabudowania.

Rozkwit dało Mikołajkom dwudziestolecie międzywojenne. Powstał tu wówczas prężny ośrodek turystyczny, goszczący zarówno Niemców, jak też Polaków. Odwiedził miasto m.in. mistrz reportażu Melchior Wańkowicz.

W czasie II wojny od 1940 roku w Mikołajkach działała placówka Abwehry o kryptonimie Walli II, przekazująca informacje na temat ZSRR bezpośrednio do kwatery Hitlera w Wilczym Szańcu. Miasteczko zostało zajęte przez Armię Czerwoną na początku 1945 r i wkrótce znalazło się w powojennych granicach Polski.

2. Tałty, Mikołajskie, Śniardwy… Mikołajki żeglarską stolicą Polski.

O wyjątkowości Mikołajek stanowi przede wszystkim centralne położenie na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, czyniące zeń ważny węzeł komunikacyjny i predestynujące je do walki o tytuł żeglarskiej stolicy kraju. Woda jest tu wszędzie i w ogromnej ilości. Na północ od miasta rozciąga się jezioro Tałty – najgłębsze na całym SWJM. W okolicach wsi Skorupki osiąga maksymalną głębokość ponad 50 metrów, a średnio – około 14. Wypełnia rynnę polodowcową w dolinie rzeki Pisy. Łączy się w jedną całość z jez. Ryńskim – razem mają aż 20 km długości i przeszło 18 km² powierzchni.

Jezioro Mikołajskie również znajduje się w dolinie Pisy, także ma wąski, kiszkowaty kształt, osiąga niemal 6 km długości i około 5 km² powierzchni. Od strony południowej łączy się z kolejnym zbiornikiem na trasie SWJM – jez. Bełdany, natomiast w kierunku wschodnim umożliwia wpłynięcie na jez. Śniardwy, największy i bodaj najbardziej znany zbiornik słodkowodny w Polsce. Śniardwy mają aż 113 km² powierzchni i wymiary 22,1 x 13,4 km. Ogromna przestrzeń oferuje żeglarzom moc wrażeń, aczkolwiek też należy pamiętać, iż jezioro to uważane jest za niezwykle zdradliwe i często niebezpieczne, a to za sprawą między innymi licznych płycizn i silnych wiatrów piętrzących wysokie fale.

Warto nadmienić, że z Mikołajek jest możliwość pokonania trasy do jeziora Śniardwy (i z powrotem oczywiście)… statkiem pirackim. Stylizowana na starą łajbę, mierząca blisko 35 metrów długości Perła Mazur jest jedną z największych pasażerskich jednostek pływających w całym regionie. Niebanalny „okręt” pokonuje trasę w 1,5 godziny. Jego pokłady można też wynająć na klimatyczne wesele czy inną imprezę okolicznościową.

Inną atrakcją są rejsy turystyczne na Śniardwy statki Żeglugi Mazurskiej. Przez miasto przebiegają też m.in. trasy z Giżycka do Rucianego (z przerwą w Mikołajkach), można także popłynąć do Rynu, czy na Bełdany i w wiele innych miejsc.

Dalsza część artykułu znajduje się pod materiałem video.

Zobacz filmik o Mikołajkach 

3. Łuknajno – ptasia oaza.

Na wschód od Mikołajek położone jest wyjątkowe jezioro Łuknajno. Nie imponuje ono rozmiarami (ma zaledwie 680 ha) ani głębokością (nie więcej, jak 3 metry). Nie można po nim żeglować, a jego brzegi są zarośnięte, zamulone i trudno dostępne. Dlaczego jest więc wyjątkowe? Stanowi bowiem ostoję ptactwa o znaczeniu ogólnoeuropejskim. Jest to to przede wszystkim kraina łabędzia niemego, którego pierzowisko potrafi zgromadzić do 2 tysięcy ptaków. Oprócz tego bytują tu również czaple siwe, kormorany, rybitwy czarne i wiele innych.

Aby chronić jedną z największych na Starym Kontynencie kolonii łabędzia, a także miejsca lęgowe pozostałych gatunków, już w 1947 roku utworzono rezerwat przyrody, obejmujący samo jezioro oraz jego brzegi. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych obszar ten został wpisany przez UNESCO na listę rezerwatów biosfery, kilka lat później objęto go również międzynarodową konwencją RAMSAR, zapewniającą ochronę dla cennych terenów podmokłych. Na taflę Łuknajno nie wolno wpływać, można jednak podziwiać uroki tego wyjątkowego miejsca z dwóch wież widokowych.

4. Zabytki i inne atrakcje Mikołajek.

Mikołajki są niezwykle urokliwym miasteczkiem, posiadającym ciekawą architekturę i liczne pamiątki interesującej, wielokulturowej przeszłości. Do najważniejszych atrakcji Mikołajek należą m.in.:

• Kościół ewangelicki w. Świętej Trójcy, wybudowany w 1842 roku, skromny w formie, utrzymany w czystym stylu klasycystycznym
• Muzeum Reformacji Polskiej, powstałe w 1973 r. przy parafii Św. Trójcy, posiadające unikatowe zbiory zabytków piśmiennictwa, w tym. m.in. Biblię w języku polskim z 1726 r.
• Kościół katolicki Matki Boskiej Różańcowej, ukończony w 1910 r w stylu neogotyckim. Co ciekawe, przed II wojną światową obiekt pełnił inną funkcję, mieścił się tu Ewangelicki Dom Ludowy.
• Fontanna z wizerunkiem króla Sielaw, czyli… wielkiej ryby, stanowiącej dziś symbol miasta, wedle podań żyjącej w zamierzchłych czasach w wodach Śniardw i jez. Mikołajskiego. Monument znajduje się na środku sympatycznego, kameralnego rynku miasta.
• Stare kamienice z końca XIX i początku XX wieku, usytuowane głównie przy ul. Kajki, a także 3-Maja, Mrągowskiej i pl. Wolności.

Jak więc widać, nie tylko walory przyrodnicze i infrastruktura żeglarska, ale też zabytki Mikołajek stanowią magnes, który każdego roku przyciąga do miasta rzesze przyjezdnych.