Pisz – miasto na krańcu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go:

Pisz jest miastem o wielowiekowej historii. Do czasów średniowiecza obszary te zamieszkiwało pruskie plemię Galindów, o których już w 160 roku naszej ery wspominał Ptolemeusz. W 1254 roku papież Innocenty nadał tę ziemię książętom mazowieckim, którzy już rok później zrzekli się jej na rzecz Zakonu Krzyżackiego. W XIV wieku rycerze zakonni wybudowali nad brzegiem Pisy zamek, zaś powstałą wokół niego osadę nazwali z niemiecka Johannisburg (od zwycięstwa w jednej z bitew, rozegranej w dzień św. Jana Chrzciciela). Równolegle jednak funkcjonowała też nazwa polskojęzyczna Jańsbork.

Panorama Pisza

Leżąc na burzliwym pograniczu polsko-litewsko-krzyżackim, w późnym średniowieczu zamek był wielokrotnie oblegany, miasteczko zaś ulegało kolejnym zniszczeniom. Nie lepiej było w kolejnych wiekach, gdy przez okolicę przetaczał się potop szwedzki oraz wojna północna, a także wielka epidemia dżumy (1709-11), którą przeżyło zaledwie kilku mieszkańców. W czasach wojen napoleońskich maszerowała tędy zarówno armia francuska, jak też pędzące za nią w trakcie odwrotu spod Moskwy wojska cara Aleksandra I (on sam stacjonował w pobliżu miasteczka).

Wiek XIX przyniósł rozwój. Miasto, tak jak wiele innych na Mazurach, uzyskało połączenie kolejowe, umożliwiona też została żegluga do Rynu. Jednocześnie jednak był to ponury czas dla ludności polskiej, poddanej zabiegom germanizacyjnym i w dużej części zmuszonej do emigracji.

Przedwojenne zdjęcie Pisza (fot. Mazury24)

W czasie I wojny światowej niemieckie miasto było dwukrotnie okupowane przez wojska rosyjskie. Po zakończeniu działań zbrojnych odbył się na tych ziemiach plebiscyt dotyczący przynależności państwowej. Ponad 30 tysięcy mieszkańców powiatu opowiedziało się za Niemcami. Zaledwie czternastu za odrodzoną po zaborach Polską.

Rynek w Piszu (1939 r.)

II wojna światowa skończyła się dla Pisza podobnie jak dla innych mazurskich miejscowości – wkraczające oddziały Armii Czerwonej niemal zrównały miasto z ziemią, obracając w pył 70 procent jego zabudowy.

Od 1945 r miasto leży w granicach Polski, tworząc społeczną mieszankę złożoną z potomków przesiedleńców z Kresów, Kurpiowszczyzny, a nawet Ukrainy, a także dawnych Mazurów.

Świadectwem kilkusetletniej historii są liczne zabytki, a wśród nich między innymi:

• Ratusz w stylu neogotyckim, wybudowany w roku 1900. Co ciekawe, powstał on za pieniądze, które Niemcy uzyskali w ramach kontrybucji po wygranej wojnie z Francją w 1871 r. Dziś mieści się w nim m.in. Muzeum Ziemi Piskiej.
  

  Ratusz w Piszu

• Kościół św. Jana Chrzciciela. Jego wieża z charakterystycznym drewnianym hełmem, wybudowana 1694 roku po wielkim pożarze, który strawił istniejącą tu wcześniej świątynię, jest obecnie najstarszym zabytkiem Pisza.
• Barokowe kamienice, w tym Dom Królewski przy ul. Rybackiej. Dlaczego „królewski”? Rzekomo miał się tu zatrzymać król August Mocny. Nie jest to jednak możliwe, kamienica powstała bowiem po śmierci władcy. Jedna z teorii wyjaśnia, iż mógł on mieszkać w innym budynku, znajdującym się w tym miejscu wcześniej.

Nadużyciem byłoby stwierdzić, że w Piszu są ruiny zamku krzyżackiego. Z dawnej warowni niewiele się ostało. Pozostałości zostały rozebrane w latach sześćdziesiątych, do dziś jednak zachowały się drobne fragmenty muru widoczne w parku miejskim. Z innych atrakcji Pisza wymienić można m.in. babę pruską, stojącą w rynku. Przypomina ona pradawne posągi pogańskie, najprawdopodobniej jednak jest rzeźbą z XIX wieku. Ciekawym punktem na mapie Pisza jest też wieża ciśnień z początków XX wieku, ze szczytu której można zerknąć na przepiękną panoramę okolicy. Z kolei miłośników architektury militarnej mogą zainteresować niemieckie schrony z czasów II wojny. W mieście jest też cmentarz, na którym zostali pochowani żołnierze niemieccy i rosyjscy polegli podczas starć w I wojnie światowej.

Niewątpliwym atutem Pisza jest położenie nad jeziorem Roś. Akwen ten ma powierzchnię 1888 hektarów, a długość jego linii brzegowej wynosi aż 51 kilometrów. Jest ona bardzo rozwinięta i zróżnicowana, jezioro wypełnia bowiem trzy połączone, położone równolegle względem siebie rynny.

Jezioro Roś

Jego średnia głębokość to 8 metrów, zaś maksymalna 31 m. Jezioro Roś uchodzi przede wszystkim za raj dla wędkarzy, którzy cieszyć się mogą tu nie tylko bogactwem ryb (m.in. karasie, leszcze, liny, okonie, węgorze, szczupaki), ale też względnym spokojem. Zbiornik nie przyciąga bowiem zbyt wielu żeglarzy. Jest wprawdzie połączony z pobliskimi Śniardwami oraz jez. Seksty za pośrednictwem kanału Jeglińskiego, jednak pokonanie tego stosunkowo krótkiego szklaku jest czasochłonne i uciążliwe. Wymaga bowiem złożenia masztu, a także przebycia śluzy Karwik. Brzegi jeziora porastają łąki i lasy. W trzcinach bytuje liczne ptactwo, w tym kaczki, perkozy i czaple.

Jezioro Roś (kanał Jegliński)

Z jeziora Roś wypływa rzeka Pisa, która następnie przecina Pisz i puszczę Piską, po czym kieruje swój bieg w stronę Równiny Kurpiowskiej, by finalnie wpaść do Narwi. Jej długość wynosi 80 kilometrów, przynajmniej w sensie faktycznym. Często można się spotkać z informacją, ze Pisa ma 142 km. Skąd ta różnica?

Pisz, rzeka Pisa a w oddali jezioro Roś

Otóż w terminologii geograficznej do jej biegu zaliczają się też kanały znajdujące się na północ od jez. Roś – Jegliński, Tałcki, Mioduński, Szymoński oraz Łuczański. Ten ostatni znajduje się w Giżycku i stanowi połączenie między jeziorami Niegocin i Kisajno. W takim ujęciu Pisa „wirtualnie płynie też przez jeziora Seksty, Śniardwy, Mikołajskie, Tałty, Tałtowisko, Kotek Wielki, Szymon, Szymoneckie, Jagodne, Boczne, Niegocin i Kisajno.

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go: