Szpiedzy, czarownica oraz piramida, czyli... tajemnicze miejsca Warmii i Mazur

Udostępnij artykuł:

Detention Site Blue. Ośrodek Zatrzymań Niebieski. Pod tym właśnie kryptonimem działało w latach 2002-05 tajne więzienie CIA, w którym torturowano podejrzanych o terroryzm. Jego istnienie potwierdził odtajniony w grudniu 2014 roku raport specjalnej komisji amerykańskiego Senatu. Choć w żadnym punkcie dokumentu nie padło słowo „Poland”, ani tym bardziej nie została określona szczegółowa lokalizacja, od samego początku było wiadomo, że chodzi o to miejsce: Stare Kiejkuty, niewielką mazurską wieś, położoną 10 kilometrów na północny-wschód od Szczytna.

To właśnie tu znajduje tyleż tajna, co i osławiona jednostka 2669. Miejsce niezwykłe na szpiegowskiej mapie świata. Już w latach trzydziestych i czterdziestych minionego stulecia we wsi nazywanej wówczas z niemiecka Alt Keykuth, funkcjonowała placówka SD, czyli politycznego wywiadu i kontrwywiadu SS, stanowiącego jeden z filarów służby bezpieczeństwa państwa hitlerowskiego.

Po wojnie tereny te znalazły się w granicach PRL. W 1971 roku, u progu dekady gierkowskiej, mające ambicje na arenie międzynarodowej władze postanowiły utworzyć w Starych Kiejkutach Ośrodek Kształcenia Kadr Wywiadu. Powstał on w ciągu kilkunastu miesięcy i szybko stał się kuźnią kadr o zdecydowanie ponadlokalnym zasięgu. Za jego sprawą, Polska w krótkim czasie awansowała do szpiegowskiej superligi. Sam zaś obiekt mógł w ówczesnych czasach uchodzić za luksusowy. Przyszłym asom wywiadu stworzono bowiem warunki, z jakimi mieli się w przyszłości spotkać na Zachodzie. Komfortowe apartamenty, basen, a do tego menu na najwyższym światowym poziomie, gwarantowane przez ściągniętego w to miejsce szefa kuchni warszawskiego Grand Hotelu…

Fot. Tomasz Waszczuk / Agencja Gazeta

Po transformacji ustrojowej, ośrodek pozostał w dyspozycji nowych służb wywiadowczych. Zaś po zamachach na World Trade Center i wypowiedzeniu przez USA wojny terroryzmowi, miejsce to polskie władze postanowiły udostępnić sojusznikom, de facto oddając je pod amerykańską jurysdykcję. Jak później wykazały różne dochodzenia – nie za darmo, lecz za niemałą sumę dolarów. Choć starano się zachować poufność, o tym, że CIA przetrzymywało tu i torturowało swoich więźniów było wiadomo już w roku 2006, sprawą zajmował się nawet Europejski Trybunał Praw Człowieka, do którego skargę wnieśli dwaj osadzeni. Właściwie więc była to tajemnica… publiczna.

Za sprawą wyprawy Napoleona Bonaparte do Egiptu na przełomie XVIII i XIX wieku, Europa na powrót zafascynowała się dziedzictwem dawnego imperium faraonów. Jednym z namacalnych tego świadectw jest piramida w Rapie, maleńkiej wsi znajdującej się w powiecie gołdapskim, tuż przy granicy z Rosją. Niegdyś osada nazywała się Angerapp i należała do Christophera von Rap (stąd oczywiście nazwa). W połowie XVIII wieku dotychczasowy właściciel sprzedał ją rodzinie von Fahrenheid. Przedstawiciele tego pruskiego rodu arystokratycznego mieszkali na stałe w pałacu w Beynuhnen (dziś Bejnuny w Okręgu Kalinigradzkim), jednak właśnie w Angerapp postanowili w 1811 roku wnieść rodzinny grobowiec. Pasjonując się kulturą Egiptu, a także tematyką życia po życiu, zbudowali… piramidę. Zachowane zostały przy tym wytyczne starożytnych budowniczych odnośnie kształtu i proporcji, przebiegu kanałów wentylacyjnych czy miejsca umieszczenia zwłok – wszystko po to, by zapewnić idealne warunki do mumifikacji ciał.

Piramida w Rapie (przed remontem) – fot. Mazury24

Podczas I i II wojny światowej grobowiec został zniszczony i zbezczeszczony przez rosyjskich żołnierzy, zaś w czasach PRL popadał w dalszą ruinę. Dopiero kilka lat temu, staraniem miejscowego leśnictwa, został staranie odrestaurowany. Choć nie wygląda już tak tajemniczo i przerażająco, jak przed renowacją, wciąż stanowi niemałą atrakcję. Będąc tu warto zapytać miejscowych o związane z piramidą legendy…

Piramida w Rapie (po odrestaurowaniu) – fot. Nadleśnictwo Czerwony Dwór

Choć symbole III Rzeszy są w Polsce na cenzurowanym, a propagowanie wielu z nich jest karalne, jest takie miejsce, gdzie zobaczyć można niemal w pełnej krasie nazistowskiego orła. Wykuty w murze kształt znajduje się na jednej ze ścian śluzy w Leśniewie (dawniej Fürstenau) w powiecie kostrzyńskim. Obiekt ten stanowi pamiątkę po pełnych rozmachu planach budowy kanału Mazurskiego, który miał połączyć tutejsze jeziora z Morzem Bałtyckim.

fot. Mazury24

Założenia tego przedsięwzięcia nakreślono już w połowie XIX wieku, jednak do jego realizacji Niemcy przystąpili dopiero przed I Wojną Światową, w roku 1911. Wojenna pożoga przerwała inwestycję, została ona jednak wznowiona przez nazistów w latach trzydziestych. Zrealizowano ją aż w 90 procentach, mimo to nigdy nie została ukończona. Dziś wchodzące w jej skład obiekty rozsiane są po tutejszych lasach, robiąc na zwiedzających niezatarte wrażenie. Zachowane zostały w oryginalnym kształcie i choć są zapuszczone, wciąż imponują monumentalnymi gabarytami i surową formą. Najciekawszym bodaj ze wszystkich jest wspomniana śluza w Leśniewie Górnym, gdzie po latach zbudowano… park linowy.

Niewiele osób wie, że na właśnie na mazurskiej ziemi po raz ostatni w historii Europy spalono na stosie czarownicę. Miało to miejsce latem roku 1811. Była nią niejaka Barbara Zdunk oskarżona o czynienie pożarów za pomocą mocy nieczystych. Jako, że czasy były już oświeceniowe, nie średniowieczne, przed podłożeniem ognia litościwy kat miał ją udusić, by nie cierpiała w płomieniach…

fot. Zamek Reszel

Miejscem tego dramatycznego wydarzenia był zamek w Reszlu (pow. kętrzyński, dawniej Rößel) gdzie kobieta wcześniej była przez 4 lata więziona i torturowana. Pomimo, że zgodnie z ówczesnym kodeksem karnym w prawie pruskim, czarnoksięstwo nie było karane. Historia tej warowni liczy blisko 900 lat. Pierwotnie, w 1241 roku, na ziemiach należących do biskupów warmińskich, wybudowana została niewielka strażnica krzyżacka. Została ona spalona przez samych zakonników, uciekających przed następującą falą pruskich buntowników. Jednak w połowie XIV wieku biskup Jan I z Miśni zaczął w tym miejscu wznosić zamek murowany, który ostatecznie został ukończony w roku 1401.

fot. Zamek Reszel

Obiekt pełnił funkcję obronną, ale znany też był z przepychu, z jakim został urządzony wewnątrz. Po tym, jak ziemie mazurskie trafiły pod opiekę króla Polski (1466 r.), zamek rozbudowano, przystosowując do oblężeń z użyciem broni palnej. Na początku XVI wieku jego częstym gościem był Mikołaj Kopernik. Po pierwszym rozbiorze Polski, warownię przejęli Prusacy, urządzając w jej murach więzienie. Późniejsze pożary, a także XIX-wieczne przebudowy zmieniły jej charakter, nie mniej dzięki przeprowadzonej w okresie międzywojennym rekonstrukcji, a także późniejszym pracom, obiekt dziś jest w dobrym stanie, ciesząc oczy czerwienią gotyckiej cegły.

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go: