Wilczy Szaniec – mazurska kwatera Adolfa Hitlera

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go:

Wilczy szaniec (niem.: Wolfsschanze, ang.: Wolf’s Lair) to potężny kompleks bunkrów i innych budynków, w którym w latach 1941-44 mieściła się kwatera Adolfa Hitlera oraz naczelnego dowództwa sił zbrojnych III Rzeszy. Zachowane do dziś obiekty znajdują się w lesie gierłoskim, w pobliżu wsi Gierłoż w powiecie kętrzyńskim. W czasie wojny osada ta nazywała się Görlitz. Była niepozorna, niewidoczna niemal pośród leśnych ostępów. Leżała z dala od większych skupisk cywilizacji i bardziej znaczących szlaków komunikacyjnych. Od wschodu dostęp do niej ograniczały Wielkie Jeziora Mazurskie.

fot. Mazury24.

Najważniejszy jednak był niewielki dystans, jaki dzielił to miejsce od ówczesnej granicy Rzeszy z ZSRR. Między tymi państwami panował wprawdzie wtedy pokój, a Sowieci nie spodziewali się uderzenia ze strony Niemiec, jednak w głowach hitlerowskich przywódców kiełkował już plan operacji Barbarossa, zakładający szybkie zniszczenie Armii Czerwonej i marsz na Moskwę. Zanim został wdrożony w życie latem 1941 roku, naziści postanowili stworzyć centrum dowodzenia w pobliżu przyszłego teatru wojennych wydarzeń. Tak właśnie zrodził się pomysł budowy siedziby dla kwatery głównej na Mazurach.

Kwatera główna była tworem „przenośnym”. Powstała we wrześniu 1939 roku tuż po napaści na Polskę i początkowo znajdowała się w pociągu o nazwie Amerika, którym podróżował Hitler. Później jej lokalizację zmieniano jeszcze kilka razy. W sumie mieściła się w ośmiu innych miejscach, nie licząc Berlina.

fot. Mazury24.

W ostatnich dniach sierpnia 1940 roku, po rekonesansie przeprowadzonym przez adiutantów Hitlera Rudolfa Schmundta oraz Gerhard Engela, a także ministra uzbrojenia Fritza Todta ustalono, że kolejna Führerhauptquartier powstanie w Prusach Wschodnich, a konkretnie w Görlitz. Dla wyboru tej lokalizacji, oprócz planów wojennych oraz uwarunkowań czysto geograficznych, znacznie miał też fakt, że w pobliżu znajdowały się już inne ważne obiekty militarne. Całe bowiem Prusy Wschodnie – jak wówczas nazywała się tak kraina – były doskonale ufortyfikowane.

Do prac nad budową Wilczego Szańca przystąpiono niemal natychmiast. Wedle różnych źródeł zatrudniono przy nich od 3 do nawet 50 tysięcy robotników, zarówno Niemców, jak też cudzoziemców sprowadzonych przymusowo z podbitych terenów. Mimo ogromnego rozmachu, inwestycja była prowadzona w pełnej tajemnicy. Nadano jej kryptonim Askania Nord, jako że oficjalnie w tym miejscu powstać miał zakład chemiczny Askania. Powstające obiekty z przemysłem chemicznymi nie miały jednak nic wspólnego.

fot. oficjalna strona Wolfsschanze.

Łącznie na 250 hektarach powstało tu 200 budynków, w tym potężne murowane bunkry, drewniane baraki mieszkalne, biura, kasyno, elektrownia, ujęcie wody, małe lotnisko, bocznica kolejowa ze stacją, na której zatrzymywać się miał pociąg przywódcy III Rzeszy. Kompleks przecinały betonowe drogi. Schrony były obficie maskowane zielenią, dla kamuflażu umiejętnie wykorzystywano m.in. stare drzewa. Stropy bunkrów liczyły nawet do 8 metrów grubości, zaś ściany około 4-5. Wokół teren chroniły rzędy zasieków, pola minowe, zaawansowane systemy nasłuchu oraz zastępy żołnierzy z batalionu przybocznego Führera, rozlokowanych na obszarze wielu kilometrów kwadratowych. Za bezpieczeństwo samego Hitlera odpowiadać miała Służba Bezpieczeństwa Rzeszy.

Skąd nazwa Wilczy Szaniec? Był to osobisty pomysł Hitlera, wprost nawiązujący do przydomku, który sobie nadał dwadzieścia lat wcześniej: Wolf, czyli wilk. Führer przybył do swojej mazurskiej kwatery 24 czerwca 1941 roku, dwa dni po napaści Niemiec na ZSRR. Łącznie miał tu spędzić ponad 800 dni w ośmiu turach, z których pierwszych była najdłuższa (Hitler wyjechał z Wilczego Szańca dopiero 16 lipca 1942 r, by wrócić 1 listopada tego samego roku). Razem z nim przebywali tu w różnych okresach, bądź też byli jego gośćmi najważniejsi przedstawiciele hitlerowskich elit: Hermann Goering, Heinrich Himmler, Joseph Goebbels, Martin Borman, Albert Speer, Wilhelm Keitel, Alfred Jodl.

Benito Mussolini z wizytą u Adolfa Hitlera (fot. oficjalna strona Wolfsschanze).

Po raz ostatni Hitler przebywał w mazurskiej siedzibie pomiędzy 14 lipca a 20 listopada 1944 roku. Dwa miesiące później przetoczył się tędy front wschodni. 27 stycznia 1945 r. kwatera została zajęta przez 31 Armię ZSRR. Bez walki. Niemcy jej nie bronili, a jedynie zadbali o to, by obrócić ją w proch, zanim wpadnie w ręce wroga.  Na dwa dni przed nadejściem czerwonoarmistów, na polecenie feldmarszałka Keitela zdetonowali potężne ładunki wybuchowe. Saperzy nie osiągnęli swojego celu w pełni. Wybudowane przez Niemców obiekty okazały się na tyle potężne, że zniszczeniu uległy tylko częściowo. Najbardziej ucierpiał bunkier Hitlera, pozostałe zachowały się w lepszym stanie. Co ciekawe, z formalnego punktu widzenia, inwestycja nie była wówczas nawet jeszcze ukończona – Niemcy wciąż mieli w planach budowę kolejnych obiektów.

Zanim Hitler uciekł w głąb Rzeszy, spędzał czas w Wilczym Szańcu przeplatając chwile ważkie z trywialnymi.  Tu podejmował strategiczne decyzje wpływające na losy Europy Wschodniej, dotyczące choćby całkowitego zniszczenia Warszawy po wybuchu powstania w sierpniu 1944 r, czy zagłodzenia setek tysięcy mieszkańców Leningradu w wyniku założonego oblężenia. Regularnie gościł nie tylko nazistowską wierchuszkę, ale także przywódców innych państw, na przykład Benito Mussoliniego. Odbywał narady z generalicją, zarządzał, planował. Z drugiej strony jego czas pochłaniały takie obowiązki, jak wyprowadzanie na spacer psa o imieniu Blondi.

Adolf Hitler z Blondie (fot. oficjalna strona Wolfsschanze).

Stawał się wtedy jednym ze zwykłych mieszkańców Wilczego Szańca (a tych było – warto dodać na marginesie – około 2 tysięcy). Führer przeglądał też prasę, słuchał płyt z dziełami autorstwa Beethovena i Wagnera, urządzał wieczorne herbatki dla oficerów, lekarzy, sekretarek. Z biegiem czasu i wobec coraz bardziej niepomyślnych dla niego wieści z frontów, stawał się jednak coraz bardziej nieufny i nietowarzyski. Co zrozumiałe, stan ten pogłębił się po 20 lipca 1944 r. Wtedy właśnie w Wilczym Szańcu miało miejsce jedno z najbardziej znanych wydarzeń II wojny światowej – nieudany zamach na życie Hitlera, zorganizowany przez pułkownika Clausa von Stauffenberga. Przywódca III Rzeszy przeżył cudem.

Sala narad po eksplozji bomby Stauffenberga (fot. oficjalna strona Wolfsschanze).

Dziś dawna kwatera Hitlera w Wilczym Szańcu stanowi atrakcję turystyczną dla miłośników historii, architektury militarnej, tajemnic. Do zwiedzania są udostępnione dwie strefy. Główne obiekty zlokalizowane są w pierwszej, do której wstęp jest płatny – to tutaj właśnie mieszkał Hitler i inni notable.

Mimo zniszczeń poczynionych w styczniu 1945 roku, wiele bunkrów jest we względnie dobrym stanie. Na ich zwiedzanie trzeba zarezerwować przynajmniej 2-3 godziny. Warto skorzystać z usług przewodnika, który wypełni betonowe miasto żywą opowieścią o dawnych czasach.

Spodobał Ci się artykuł? Udostępnij go: